Echad i jachid
Echad czy jachid
Temat podejmujemy, gdyż pojawiają się w Internecie komentarze, próbujące zbudować argumentacje na różnicy hebrajskich zwrotów „echad” oraz „jachid”. Użyty względem Boga zwrot „echad” ma sugerować, że Bóg jest jednością złożoną, a „jachid” ma oznaczać jedność absolutną.
Na podstawie tych zwrotów, co niektórzy chcą przekonywać, że Bóg jest wieloosobowy, nie jedyny lub że jest „złożony”.
Inni dochodzą natomiast do wniosku, że Biblia naucza o więcej niż jednym prawdziwym Bogu.
Zwróćmy uwagę w jaki sposób jest to argumentowane, przez jednego z internautów:
„Proszę sobie wyobrazić, że w żadnym z tych 12 fragmentów to jachid czyli jedyny, nie odnosi się do Boga, … w żadnym. W Biblii nie ma takiego określenia jak jachid elohim, czyli jeden Bóg w sensie jedyny Bóg. Po prostu takiej konstrukcji w Biblii nie ma.”
Autor tej wypowiedzi próbuje zasugerować, że z uwagi na brak występowania w Biblii zestawienia słów jachid elohim, Bóg nie jest Bogiem jedynym!
Warto zatem bardziej wnikliwie przyjrzeć się tym 12 miejscom, i zastanowić się, dlaczego słowo „jachid” nie zostało nigdy zastosowane do Boga.
Jachid – Strong 3173
Poniżej skan z przekładu BG Stronga, gdzie te 12 miejsc w Biblii zostało użyte, a oznaczone jest numerem 3173.
Jak możemy łatwo zauważyć wyraz „jachid„, głównie stosowany jest do osób, i wówczas zawsze odnosi się do kogoś, kto jest jedynym potomkiem. Poniżej wypunktowałem 12 miejsc z tym słowem, oraz jak ono jest tłumaczone w różnych przekładach:
- trzy razy na jedynaczka (Sędziów 11:4, Psalm 22:21, Psalm 35:17)
- dwa razy jako jedynak,(Jeremiasza 6:26, Przysłów 4:3)
- trzy razy jako jedyny (1 Mojżeszowa 22:21 BT, KUL, NBG pierworodny, 22:12 BT, BW, KUL – jedynego, 22:16 POZN syna-jedynaka)
- jeden raz jako jednoroczny chociaż BT, BWP, BW, KUL tłumaczą na jedynak. (Amosa 8:10)
- jeden raz jednorodzony lub BT jedynakiem (Zachariasza 12:10)
- raz jako nędzny, NBG samotny (Psalm 25:16)
- oraz raz w BG jako samotny (Psalm 68:7)
Jasno z tego wynika (i nie trzeba przy tym być znawcą języka hebrajskiego), że jachid w zasadzie tyczy się jedynaka lub jedynaczki, i w tym kontekście głównie występuje to słowo w Biblii!
Czy Boga możemy określać słowem jachid?
Zastanów się, czy właściwe byłoby odniesienie zwrotu „jachid” do Boga? Czy o Bogu możemy powiedzieć, że jest czyimś potomkiem!
Zapewne się zgodzisz, że takie określenie do Boga nie może być użyte i dlatego użyte nie jest. Warto przy tym podkreślić, że słowoi jachid tylko 12 razy występuje w całej Biblii. Co ciekawe 10 razy w kontekście jedynaka, lub jedynaczki. Dla porównania Elohim w Pismach hebrajskich występuje aż 2601 razy.
Jak widzimy sprytna, ale nieuprawniona manipulacja tym słowem ma na celu zasugerowanie słuchaczowi, że Bóg nie jest jeden w sensie jedyny, gdyż nie zastosowano względem niego słowa jachid! Autor stanowczo stwierdza: „Nie ma w Biblii takiego sformułowania jak Bóg jedyny”.
Nie ma, bo być nie może zważywszy na użycie tego słowa głównie do potomka będącego jedynakiem. Gdyby występował taki zwrot jachid elohim, to można by było go przetłumaczyć raczej jako Bóg jedynak.
Echad
Zobaczmy teraz, co dla autora tej koncepcji ,wynika z zastosowania do Boga zwrotu echad?
„Kiedy mówimy o jednym Bogu to nie o jachid, tylko o echad Elohim, … słowo echad, też znaczy jeden, ale nie w sensie jedyny, tylko w innym sensie proszę Państwa. … Słowo echad znaczy jeden, w sensie jeden z wielu.”
Po podaniu 6 wersetów (a słowo to występuje w 970 wersetach) mówca przechodzi do konkluzji swojego wywodu, stwierdzając:
„I analogicznie o to samo chodzi w echad Elohim. … Jeden Elohim czyli nie jedyny jak to się dzisiaj interpretuje, jak to się dzisiaj utarło, … Tak to wygląda w języku hebrajskim proszę Państwa i takie są fakty”
Użycie słowa Elohim omawiamy we wpisie „Elohim w liczbie mnogiej„, dlatego nie będziemy powtarzać przytoczonych wcześniej argumentów.
Sprawdźmy natomiast w jakim kontekście jest używane w Pismach Hebrajskich słowo echad.
W konkordancji Stronga słowo to publikowane jest na 6 stronach w 2 kolumnach, łącznie 970 razy, w wielu różnych znaczeniach zależnie od użytego kontekstu.
Jak widzimy zastosowanie tego słowa zmienia się w zależności od kontekstu o czym jeszcze szerzej powiemy.
Czy echad może odnosić się do jednej osoby?
Nas jednak interesuje, czy słowo to zastosowano w Biblii w kontekście jednej konkretnej osoby? Oczywiście.
Poniżej 4 wersety ze słowem „echad”, gdzie to słowo określa tylko jedną konkretną osobę, a nie jak sugeruje się, jedną z pośród wielu.
- Rodzaju 42:32 Było nas dwunastu braci, synów ojca naszego, jednego (echad) już nie ma, a najmłodszy jest teraz z ojcem w ziemi kanaanejskiej.
- Ezechiela 33:24 Synu człowieczy, mieszkańcy tych ruin w ziemi Izraela mówią tak: Abraham był tylko sam jeden (echad) i zawładnął krajem, a nas jest wielu, nam dana jest ona w posiadanie.
- Rodzaju 19:9 Ale oni odparli: Idź precz! I mówili: Jeden jedyny (echad) przyszedł tu jako przybysz, a teraz chce być sędzią. Postąpimy z tobą gorzej niż z nimi. Potem bardzo napierali na tego męża, na Lota, i podeszli, aby wyłamać drzwi.
- Rodzaju 42:11 Jesteśmy wszyscy synami jednego (echad) męża, jesteśmy ludźmi uczciwymi, słudzy twoi nie są szpiegami.
W każdym zacytowanym przypadku słowo echad określa jedną osobę. Jest to potwierdzeniem tego, że słowo echad, gdy używane jest do osób to może oznaczać konkretną jedność osobową, i wielu miejscach takie właśnie znaczenie przyjmuje. Użyte względem Boga może oznaczać, że Bóg jest jeden w takim samym sensie jak użyto go w Rodzaju 42:11, czy Rodzaju 19:9 do konkretnej jednej osoby.
Z księgi Kaznodziei 4:9,10 również wynika, że echad użyto w stosunku do jednej osoby przeciwstawiając ją dwom.
„Lepiej jest dwom niż jednemu (echad), mają bowiem dobrą zapłatę za swój trud: Bo jeżeli upadną, to jeden (echad) drugiego podniesie ….”
A co na temat tych słów mówią biblijni komentatorzy?
W książce „Jeden Bóg i Jeden Pan”, Arkadiusz Wiśniewski omawia znaczenie tych słów (pogrubienia nasze):
„Niektórzy starają się przedstawić słowo echad jako jakieś mistyczne określenie jedności złożonej, w przeciwieństwie do terminu jachid, który z kolei ma oznaczać jedność absolutną. Jest to jednak zupełnie nieuprawnione w świetle definicji słownikowych. To pierwsze określenie jest w zasadzie dokładnym odpowiednikiem polskiego liczebnika głównego „jeden”, lub też liczebnika porządkowego „pierwszy”, drugie zaś – to przymiotnik, i przybiera on znaczenie: „jedyny, sam” (Rdz 22:2). Słowa te nie mówią nam absolutnie niczego o tym, czy określany przez nie rzeczownik „ukrywa” za sobą ideę złożoności czy też nie.
Oczywiście, ze słowem echad, podobnie jak w języku polskim, może w niektórych przypadkach łączyć się idea pewnego rodzaju złożenia, jednak są to sytuacje stosunkowo rzadkie i zachodzą wyłącznie wtedy, gdy określane są przez ów liczebnik rzeczowniki zbiorowe (rodzina, las) a nie rzeczowniki jednostkowe (człowiek, drzewo), lub też, gdy kontekst wskazuje na to, że rzeczownik jednostkowy w danym przypadku składa się z części.Tak naprawdę więc, złożoność nie wynika w żadnej mierze z liczebnika echad czy też przymiotnika jachid użytego przed rzeczownikiem, lecz albo z kontekstu, albo też z samego rzeczownika, który musi być rzeczownikiem zbiorowym, by móc orzekać istnienie w nim złożoności.
W naszym przypadku o „złożoności” JHWH nie świadczy ani kontekst, ani też słowo „Bóg”. Podkreślmy to jeszcze raz – samo słowo echad zwyczajnie nie ma „mocy” do definiowania określanego przez nie rzeczownika jako zbiorowego czy też nie. Jeśli rzeczownik nie jest zbiorowy, albo kontekst nie determinuje go jako takiego, to zawsze echad określa rzeczownik jednostkowy, niezłożony.”
Jak słusznie zauważono, i na co również my zwracamy uwagę decydujący jest kontekst, lub występowanie rzeczownika, który naturalnie jest rzeczownikiem zbiorowym, by można było stwierdzić występowanie w nim złożoności.
Zastosowanie echad do osób
Dalej Arkadiusz Wiśniewski w swojej książce argumentuje tak:
„Otóż można powiedzieć, że niemal każdą jedność można „rozbić” na poszczególne elementy. I tak, jeden dom składa się z wielu pokojów, jedno drzewo z wielu gałęzi, jeden człowiek z wielu części ciała itd. Jednakże, gdy mowa o jedności jakiejś konkretnej istoty i nie jest to język metaforyczny, to zawsze ten jeden “ktoś” oznacza jedną osobę.
Nie znalazłem w Biblii ani jednego przykładu zastosowania słowa echad do jakiejś konkretnej jednej istoty, która jednocześnie byłaby złożona z wielu osób. Innymi słowy, jeśli mówimy o jednym „ktosiu”, to ten „ktoś” jest zawsze jedną osobą, a nie wieloma osobami.
Podobnie jest w naszym naturalnym pojmowaniu rzeczywistości – gdy usłyszymy zdanie w rodzaju: „Jan Kowalski jest jeden”, to będzie dla nas jasnym sygnałem, że mowa jest o jednej osobie i o jednej istocie. Brak nam jakichkolwiek podstaw, by wyciągać wnioski, że język biblijny różni się w tym przypadku od tego, który używamy na co dzień. A jeśli tak właśnie jest, to wyrażenie mówiące o tym, iż Bóg jest jeden (echad) należy rozumieć dokładnie tak, jak inne tego typu wyrażenia – że jest jedną osobą oraz jedną istotą.„
Prawda czy fałsz
Argumentacja próbująca udowodnić ze słowa echad, że Bóg nie jest jeden, jest całkowicie chybiona. Jest wyrazem braku zrozumienia tego hebrajskiego zwrotu oraz zasad rządzących tym językiem.
Zwróćmy uwagę na kluczowy w tym temacie werset, który pochodzi z księgi Powtórzonego Prawa 6:4 (Biblia Poznańska):
“Słuchaj Izraelu! Jahwe jest naszym Bogiem, Jahwe jedyny!”
Przyjmując tok rozumowania zwolenników omawianej koncepcji musielibyśmy przyjąć, że JHWH, nie jest jedyny, ale jest jednym z wielu. Czy takie tłumaczenie miało by sens oceńcie sami: „Słuchaj Izraelu! Jahwe jest naszym Bogowie, Jahwe jeden z wielu!
Czy taka interpretacja nie oddala nas od biblijnie rozumianego monoteizmu? Takiego sposobu rozumowania nie popiera Pan Jezus. Kiedy go zapytano “Które jest pierwsze ze wszystkich przykazań? ”, Jezus rzekł:
„… Pierwsze jest: Słuchaj, Izraelu, Pan Bóg nasz, Pan jest jeden.” Marka 12:29 (BT)
Jezus cytuje tu dokładnie ten sam fragment Pisma. Jak skomentował to uczony w Piśmie, który zadał to pytanie?
„Bardzo dobrze, Nauczycielu, słusznie powiedziałeś, bo Jeden jest i nie ma innego prócz Niego„
Czy Jezus sprostował, że nie rozumie słowa echad? Nie. Jezus powiedział, „że rozumnie odpowiedział”
Można również zastanowić się dlaczego Marek pisząc po grecku te słowa nie napisał, że Pan jest jednym z wielu, ale użył właśnie zwrotu jeden!
Jeżeli czytamy Septuagintę i tłumaczenie z hebrajskiego na grecki słowa echad, to żaden z przetłumaczonych tekstów (ponoć przez 70 najlepszych znawców obu języków) nie upoważnia nas do wyciągania wniosku o Bogu, że jest jednym z wielu!
Zakamuflowana tajemnica?
Gdyby przyjąć taki sposób zrozumienia kluczowego zwrotu “Pan jest jeden“, to wyszło by na to, że Izraelici nie rozumieli własnego języka.
Z Biblii bowiem to nie wynika, i żaden z komentatorów biblijnych tego nie potwierdza, że z tej wypowiedzi Izraelici odczytywali, że ich Bóg Jahwe jest wieloosobowy, lub że istnieje poza nim, jeszcze jeden prawdziwy Bóg!
Żaden Żyd, nie rozumował tak, jak propagatorzy tej idei. Tłumacze Biblii i znawcy języka hebrajskiego również tego poglądu nie popierają.
Niektórzy jednak twierdzą, że ta rzekoma prawda była zakamuflowana do czasu przyjścia Pana Jezusa. Jeżeli tak, to trzeba również uznać, że Bóg przez ponad 1000 lat oszukiwał swój naród co do swojej tożsamości. Mówiąc ja jestem Jahwe i nie ma innego, miał zupełnie co innego na myśli?
Nie prostował Izraelitów, a oni czcili Go w sposób niewłaściwy powtarzając słowa Szema Jisrael, “Pan jest jeden”, w codziennych modlitwach bez zrozumienia tego co mówią?
Czy Bóg rzeczywiście ukrywa prawdę i przemyca ją pomiędzy wierszami?
Dlaczego z Pism Greckich nie wynika jednoznacznie, że taka nauka o Bogu była głoszona wśród pierwszych chrześcijan?
Czyż nie powinni pierwsi chrześcijanie i apostołowie tej kwestii tłumaczyć i wyjaśniać? Wszak dotyczyła ona istoty samego Boga!
Nigdzie jednak nie znajdziemy w Piśmie Świętym takiego nauczania.
Czy Bóg oczekuje od ludzi wnikania w szczegóły języka hebrajskiego, aby uzyskać zbawienie?
Jeżeli tak, to pierwsi chrześcijanie musieli by mieć to jasno wyjaśnione. Nie można wyczytywać takiej nauki pomiędzy hebrajskimi wierszami z wyselekcjonowanych wersetów.
Nikt jednak z pisarzy biblijnych Pism Greckich nie podejmuje tego tematu w listach do ówczesnych zborów.
Apostołowie tego jednak nigdzie nie nauczali.
Bardzo ciekawe jest również to, że zarówno zwolennicy „jedności bóstwa”, trynitarze, oraz osoby mówiące, że jest dwóch bogów, wszyscy bazują na podobnych wersetach i argumentach. Tak jest też z echad i jachid, gdzie argument ten używają zarówno trynitarze jak również zwolennicy binitarianizmu, czyli koncepcji dwóch Bogów.
Jak to się ma do biblijnego przesłania? Nijak. Biblia nie naucza o dwóch Bogach, nie naucza również o jedności bóstwa ani o jednym Bogu w trzech osobach.
Naucza natomiast o jednym Bogu JHWH, który dla wybawienia ludzi z niewoli grzechu obiecuje przyjście Mesjasza, którym okazał się Jezus.
Na stronie „Gmina Wyznaniowa Żydowska w Poznaniu” na temat słowa „echad” i „jachi” napisano:
„Wokół słowa echad narosła pewnego rodzaju kontrowersja. Wynika ona z faktu, że niektórzy przedstawiciele teologii Trójcy Świętej próbują znaleźć potwierdzenie swojej wiary w tekście Tory. W związku z tym przypisują słowu echad taki sens, który obejmowałby „jedność złożoną” (w znaczeniu „jedności składającej się z elementów”) i znaczyłby więcej niż „pojedynczość”.
W hebrajskim istnieją trzy słowa, które wiążą się z tym problemem. Oto one: echad – oznaczające „jeden”, jachid – które znaczy „pojedynczy” („sam”) i wreszcie jachad – czyli „razem”.
Bóg był jachid (pojedynczy, wyłączny i sam), nim stworzył świat. Teraz, gdy istnieje kosmos i człowiek, który ma wolność wyboru – Bóg jest echad (jeden – ponieważ nic, co istnieje, nie jest Nim – poza Nim samym). W słowie echad nie chodzi o jedność Boga (choć nikt nie przeczy, że Bóg łączy w sobie w jedno różne cechy: dostojeństwo, chwałę, mądrość itd), ale jego jedyność. Echad oznacza bardzo prostą rzecz: Bóg jest jeden i nie ma innych bogów. To właśnie jest podstawą monoteizmu. Bóg jest także „jednoosobowy” – oczywiście w sensie metaforycznym, ponieważ Bóg nie może być antropomorfizowany. Oznacza to – precyzyjniej – że występuje w jednej „osobie”, a nie w więcej, niż jednej.”
Biblia jest prosta w swoim przesłaniu. Niektórym jej czytelnikom to jednak nie wystarczy. Próbują doszukiwać się w niej tego, czego ona nie naucza. Uważając, że zawiera ukryty tajemniczy przekaz, który tylko nieliczni potrafią odszyfrować. Jak się to ma do prostych nauk naszego Pana? Czy Jezus Chrystus przyszedł z tajemną wiedzą, którą rozszyfrują nieliczni, czy z prostymi naukami dla prostych ludzi? Czy w każdej jego wypowiedzi mamy doszukiwać się drugiego dna?
Różne koncepcje Boga
Odstępstwo chrześcijaństwa od żydowskiego monoteizmu, zaowocowało wypracowaniem absurdalnych teologii. Teologii, które są dzisiaj powodem zamieszania, i które zaciemniają naukę Biblii o istocie Boga. Obciążony tym balastem dzisiejszy czytelnik Biblii, nie może właściwie zrozumieć prostego, biblijnego przekazu o Bogu. W rezultacie jest manipulowany poprzez skoncentrowanie jego toku myślenia na kilku wersetach lub zwrotach, z pominięciem sedna biblijnego przesłania. To z kolei prowadzi do wyciągania fałszywych wniosków o istocie Boga, i do tworzenia koncepcji, jak wymienione poniżej:
- MODALIZM, (zwany też monarchizmem czy sabelianizmem). Ujmując sedno wierzeń brzmi ono. Bóg jest jeden (nie jest Trójcą), ale objawia się w różnym czasie w różnych trybach czy etapach. Sabelianie uważali, dla przykładu, że istnieje jeden Bóg Ojciec, a Syn i Duch Święty są tylko sposobami jego samowyrażania się.
- BINITARIANIZM. Głosi, że w jednym Bogu można dostrzec dwie osoby: Ojca i Syna. Duch Święty jest natomiast aspektem zarówno Ojca jak i Syna. Zatem Duch Święty nie stanowi odrębnej osoby, równej Ojcu i Synowi.
- TRYTEIZM. Pogląd, że w Bogu istnieją nie tylko trzy hipostazy (osoby) ale też istnieją trzy boskie natury (istoty). Innymi słowy – trzej Bogowie.
- TRYNITARYZM. Dogmat uznający, że Bóg jest Trójjedyny, istniejący jako trzy równe sobie osoby (hypostazy), pozostając jednocześnie jednym bytem. Jak głosi ta doktryna: „Ojciec jest Bogiem, Syn jest Bogiem, Duch Święty jest Bogiem. Mimo to nie ma trzech Bogów, tylko jeden jest Bóg. W tej Trójcy nikt nie jest większy ani mniejszy. Natomiast wszystkie trzy osoby są współwieczne i sobie równe.”
Wnioski
Warto zaznaczyć, że cała idea Boga jako złożonego bytu, jest wykorzystywana zarówno przez trynitarzy, jak również osoby wierzące w idee dwóch Bogów czy w tak zwaną „jedność bóstwa”.
Wszystko w oparciu o kilka wersetów, które opacznie są interpretowane.
Jak to wytłumaczyć, że te różne koncepcje czerpią z tego samego źródła? Mało tego, używają podobnych argumentów, chociaż jedna koncepcja, tą drugą uważa za fałszywą?
Pismo Święte natomiast w sposób jasny i otwarty, naucza chociażby u Izajasza 45:14 (BT2):
„Tak mówi Jahwe: Pracownicy Egiptu i kupcy Kusz, i Sabejczycy, ludzie o rosłej postawie, przejdą do ciebie i twoi będą; chodzić będą za tobą w kajdanach; na twarz przed tobą będą upadać i mówić do ciebie błagalnie: „Tylko u ciebie jest Bóg, i nie ma innego. Bogowie nie istnieją„.”
„Tak mówi Jahwe” czytamy w pierwszych słowach tego wersetu. Od Ciebie oczywiście zależy kogo będziesz słuchał: Jahwe czy ludzi przeczących temu co Bóg jasno oznajmił, a co nawet poganie otwarcie przyznawali: „Tylko u ciebie jest Bóg, i nie ma innego. Bogowie (Elohim) nie istnieją”
Jakże właściwa jest w tym miejscu przestroga z listu do Kolosan 2:8, gdzie Paweł ostrzega (Słowo Życia):
” Uważajcie, by nikt z was nie padł ofiarą zwodniczej filozofii lub bezsensownych oszustw, które mają swe źródło w ludzkich koncepcjach, a nie w nauce Chrystusa. „
Można dodać do tych słów werset z 1 listu Koryntian 4:6 (BT).
„…, abyście mogli zrozumieć, że nie wolno wykraczać ponad to, co zostało napisane, …„
Warto tu dodać argumenty Anthony F. Buzzard i Charles F. Hunting z książki „Doktryna Trójcy Rana Zadana Sobie Przez Chrześcijaństwo”: „Nieprawdą jest, że hebrajskie słowo echad (jeden) w Deutreronomium 6:4 wskazuje na „jedność w mnogości”. W ostatniej obronie Trójcy 10 dowodzi się, że kiedy „jeden” określa rzeczownik zbiorowy taki jak np. „kiść” lub „tłum”, sugeruje to pojęcie mnogości w echad. Argument ten jest błędny. Idea mnogości wywodzi się z rzeczownika zbiorowego (tłum, grono itp.), a nie ze słowa jeden”. Echad jest… Czytaj więcej »
Dlaczego ludzie się kłócą o słowo „Bóg”? Załóżmy, że Jezus „jest” Bogiem? Ok. Ale rzadko kto napisze jakim Bogiem? Dla Trynitarzy jest albo „prawdziwy Bóg”, albo „fałszywy bóg”. Dla Trynitarzy nie ma żadnej różnicy miedzy „Bóg” a „Bóg Najwyższy” lub „Bóg Wszechmocny”. Mówię, że to, to, czy to oznacza tylko jednego prawdziwego Boga Skoro to, to czy tamto oznacza prawdziwego Boga, to na cóż aż tyle synonimów wzniosłości Boga? Bo jakaż będzie różnica między Wszechmocnym a Wszechwładnym a Najwyższym a… Czytaj więcej »
Zwroty : „Jedyny. prawdziwy Bóg” , „Bóg Najwyższy”czy „Bóg Wszechmocny” w Piśmie Świętym przypisane są tylko Bogu Ojcu. (Bogu Jahwe). Czy fakt ten nie dowodzi, że jest On „Jedynym” , któremu takie tytuły są przynależne?
Tak Arturze masz rację, że w Biblii możesz przeczytać o więcej niż „dwóch Bogach”! Nie znajdziesz natomiast w tej księdze nauki o „Dwójcy czy Trójcy Świętej”.
Zgadza się, gdyż Bóg to tytuł. Szatan jest bogiem tego świata, Mojżesz był bogiem dla faraona, fałszywy Dagon jest nazwany Elohim, co nie znaczy, że jest tylko jeden Bóg prawdziwy i w tym sensie nie ma innego!
Napisałeś, że w podanym linku jest nie prawda więc to proszę uzasadnij co jest nieprawdą bo nie bardzo wiem o co Tobie dokładnie chodzi? Czy o to, że ST nie naucza monoteizmu?
„Jom echad”. Jozef Flawiusz napisal w „Starozytnosciach zydowskich”, ze Mojzesz uzyl celowo okreslenie „dzien jeden”, zamiast okreslenia „dzien pierwszy”. W odrebnym dziele obiecal to blizej wyjasnic, ale nie wiem, czy wystarczylo mu na to czasu. W przekladach mamy naturalnie „dzien pierwszy”. „U Szemo echad”. Imie Jego bedzie… Jeden? Jak tlumaczyc slowa modlitwy? Polak powie „I Imie Jego bedzie jedno”. Modlitwa nawiazuje bodaj do „Szma Izrael”, z jego „echad”. Stad mamy polskie „Boze Jedyny!”, tak czesto slyszane obok „Boze moj!”, gdy… Czytaj więcej »
Spotkałem się w internecie z wiarą w binitarianizm. Dla mnie jest to koncepcja próbująca zastąpić Trójce. Co niektórzy zrozumieli, ze obrona Ducha Świętego jako osoby nie jest do utrzymania, więc próbują podobna argumentacje o Jezusie Bogu i Ojcu Bogu. Wersety praktycznie są podobne a koncepcja całkowicie inna.