Czy Dzieje Apostolskie 20:28 wspierają doktrynę Trójcy?

Przeczytajmy ten fragment wg. Biblii Tysiąclecia V wydanie.

“Uważajcie na samych siebie i na całe stado, nad którym Duch Święty ustanowił was biskupami, abyście kierowali Kościołem Boga, który On nabył własną krwią. “

Jeszcze inaczej przetłumaczono te słowa w Biblii Poznańskiej sugerując, że umarł sam Bóg:

“Troszczcie się o siebie samych i całą owczarnię. Duch Święty postawił was w niej, abyście doglądali i dostarczali pokarmu wspólnocie Boga, który ją nabył na własność przez swoją śmierć. “

Jaki jest jednak związek tego wersetu z trynitarną nauką o jednym Bogu w trzech osobach?

Korzystając z powyższych przekładów niektórzy wyciągają wniosek, że Bóg nabył Kościół własną krwią, co ma z kolei sugerować, że Jezus jest Bogiem. Nie jest przy tym ważne dla kogoś używającego takiej argumentacji, że czym innym jest dowodzenie, że Jezus jest Bogiem, a czym innym że Bóg jest “Trójcą”.

Problem jest również w tym, że wśród grecystów trynitarnych w tym katolickich, werset ten nie jest jednoznaczny i oczywisty, gdyż pojawiają się spore wątpliwości związane z grecką gramatyką, oraz różnicami w kodeksach, o których powiemy za chwile.

Zobaczmy wcześniej kilka przekładów biblijnych w języku polskim, jak inaczej oddają ten tekst niż Biblia Tysiąclecia czy Poznańska.

Polskie przekłady opracowane przez trynitarnych tłumaczy Dziejów Apostolskich 20:28

„Pamiętajcie o sobie i o całej trzodzie, nad którą Duch Święty ustanowił was biskupami, abyście kierowali Kościołem Boga, odkupionym krwią [Jego] własnego [Syna].” (Kazimierz Romaniuk, Biblia Warszawsko – Praska, 1997)

 

„Pilnujcie więc samych siebie i całej owczarni jako biskupi, ustanowieni przez Ducha Świętego: bądźcie pasterzami Kościoła Bożego, który Pan nabył na własność za cenę swej krwi.” (Nowy Testament, Współczesny przekład,  1991)

 

„Strzeżcie siebie i całego stada, w którym Ruach Ha-Kodesz uczynił was przywódcami, abyście paśli Wspólnotę Mesjaniczną Boga, którą nabył On sobie za cenę krwi własnego swego Syna” (David Stern, Żydowski Nowy Testament, 2005).

 

„Uważajcie na siebie i dbajcie o Bożą trzodę – Kościół zdobyty krwią Bożego Syna, bo was duszpasterzy, obarczył Duch Święty tą odpowiedzialnością.” (Słowo Życia – Nowy Testament,  1989)

Z jednej strony wielu trynitarnych komentatorów przywiązuje uwagę do nieobecności w tekście greckim słowa “Syn”, ale z drugiej strony niektórzy trynitarni tłumacze użyli słowo “Syn” w Dz 20:28. Skoro trynitarni tłumacze używają słowo “Syn”, więc mądrze byłoby przyjrzeć się bliżej, dlaczego tak zrobili. Dlaczego w przekładach Biblii zachodzi tak duża różnica w tłumaczeniu końcówki tekstu Dz 20:28?

Co twierdzą bibliści?

W Nowym Testamencie Greckim i Polskim tzw. NESTLE-ALANDA wyjaśniono w przypisie.

Komentarz do Dziejów Apostolskich 20:28 w Nestle-Alanda 28 – Pallottinum, 2017.

“20,28 Kościołem Boga. Wariant: „Kościołem Pana“. – 1 P 2,9-10 mówi o ludzie, który Bóg nabył dla siebie (według Iz 43,21; por. Dz 15,14+). Ten lud stanowi „Zgromadzenie (=Kościół) Boga” (5,11+), co jest wyrażeniem drogim Pawłowi (por. 1 Kor 1,2; 10,32; 11,22; itd.).

– który On nabył własną krwią. Tak dosł. W BJ: „który On nabył krwią własnego Syna“. Tę ostatnią wersję motywuje się tym, iż tak, jak jest dosł., nie można mówić o Bogu, a więc trzeba założyć, iż przymiotnika „własny” użyto tu w znaczeniu rzeczownikowym: „krwią własnego (Syna)”, albo też następuje tu przeskok myślowy z działania Ojca na działanie Syna (por. Rz 8,31-39). Na ten temat zob. Ef 5,25-27; Hbr 9,12-14; 13,12.” (wytłuszczenia nasze)

W tekście Nestle-Alanda 28 nie ma słowa greckiego “Syn”, ale “ιδιου” (własny) został użyty tu w znaczeniu rzeczownikowym.

Wybitny  anglosaski grecysta, współautor krytycznych wydań greckiego Nowego Testamentu Bruce Metzger napisał: (Tłumaczenie Arkadiusza Wiśniewskiego z książki “Jeden Bóg i Jeden Pan“):

“Być może autor Dziejów posłużył się wyrażeniem dia tou haimatos tou idiou nie w jego zwykłym znaczeniu, ale pragnął, by czytelnicy rozumieli je: „krwią swego Własnego”. (Nie jest przy tym konieczne przypuszczenie wyrażane przez Horta, że hyiou występujące po tou idiou mogło ulec zaniknięciu […] Absolutne użycie ho idios jest spotykane w greckich pismach jako wyrażenie miłości w stosunku do bliskich krewnych. Jest zatem możliwe, że „jego Własny” (ho idios) był tytułem, który został nadany Jezusowi przez pierwszych chrześcijan, porównywalnym do „Umiłowanego” (ho a gap etos).” A Textual Commentary, on the Greek New Testament, Second Edition, s. 426. (wytłuszczenia nasze)

Metzger, komentując znaczenie fragmentu διὰ τοῦ αἵματος τοῦ ἰδίου dopuszcza tłumaczenie „krwią swego Własnego” czy zwrot „jego Własny” .

Zwolennikiem tłumaczenia “krwią Własnego” (his Own one) jest także F.F. Bruce (Wikipedia podaje, że to jeden z najbardziej wpływowych biblistów XX wieku), który podaje taki przykład:

“Uzasadniając swoją opinię, zacytował w niej wyrażenie: ho deina to idio chairein, czyli “pewien człowiek Własnemu, pozdrowienie”. (F.F. Bruce, “The Acts of the Apostles? Greek Text with Introduction, and Commentary.”s. 434.)

Czy zatem uprawniony jest przekład “krwią Własnego“?

Wydaje się, że właśnie w tym kierunku poszedł przekład Biblii Warszawsko-Praskiej z 1997 roku.

“(BWP wyd . z 1997 r.)  Pamiętajcie o sobie i o całej trzodzie, nad którą Duch Święty ustanowił was biskupami, abyście kierowali Kościołem Boga, odkupionym krwią [Jego] własnego [Syna].”

Jeżeli usuniemy słowa w klamrach (pomagające uchwycić sens)  nie występujące w tekście greckim, to tłumaczenie wygląda tak jak poniżej:

“… Kościołem Boga, odkupionym krwią własnego.”

W jednym z komentarzy pod artykułem pojawiły się w tym temacie dwa ciekawe cytaty, które pozwolę sobie dodać poniżej do treści artykułu:

Charles F. D. Moule w, An Idiom-Book New Testament Greek, Cambridge University Press, 1953, s. 121 napisał:

„Jest możliwe, że w słynnym kluczowym miejscu Dziejów Apostolskich xx. 28 τοῦ ἰδίου funkcjonuje jako rzeczownik = jego własnego (Syna) …”

James H. Moulton, A Grammar of New Testament Greek, t. 1, 1906, s. 90:

„Zanim zakończymy omówienie słowa ιδιος, należy powiedzieć coś o użyciu ὁ ιδιος bez podania rzeczownika. Taką sytuację mamy w Jn 1:11 13:1, Dz 4:23 24:23. Takie użycie w liczbie pojedynczej spotykamy w papirusach jako serdeczny termin odnoszony do bliskich krewnych: np. ὁ δεῖνα τῷ ἰδίῳ χαίρειν [Pozdrawiam/witam pewnego mojego własnego]. W Expos. vi. iii. 277 odważyłem się to zacytować jako możliwą zachętę dla tych (w tym B. Weissa), którzy tłumaczą Dz 20:28 „krwią tego, który był jego własnym.”

Taki sposób oddania zawierają poniższe przekłady:

• „krwią swego własnego” (A Non-Ecclesiastical New Testament – Frank Daniels, 2016)
• „krwią swego własnego” (The Emphasised New Testament, Joseph B. Rotherham, 1897)
• „krwią swego własnego” (The Holy Bible, John N. Darby, 1889)
• „KRWIĄ swego WŁASNEGO” (The Emphatic Diaglott, Benjamin Wilson, 1870)
• „krwią swego Własnego” (Common Edition New Testament, Timothy E. Clontz, 1999)
• „za cenę krwi swego Własnego” (The New Testament, William Barclay, t. 1, 1968)
• „krwią Swego własnego” (Tree Life Version of the Holy Scriptures, Jeffrey Adler, 2015)
• „krwią Swego Własnego” (21st Century Version of the Christian Scriptures, Mark H. Miller, 2010)
• „krwią Swego Własnego” (Concordant Literal New Testament, Adolf E. Knoch, wyd. 7, 1978)

Irlandzki komentator biblijny William Kelly (Trinity College, Dublin) napisał:

„Jeśli chodzi o tłumaczenie ‘dia tou haimatos tou idiou’ na „przez krew swego Własnego”, sądzę, że ponad wszelką wątpliwość jest to grecka myśl, wbrew zastrzeżeniom niektórych pewnych siebie osób i lekceważących uwag innych”.

Kościół Boga czy Pana?

Na tym nie koniec różnic wynikających z dostępnych wersji Dziejów Apostolskich. Trzeba tu wspomnieć, że w niektórych Kodeksach mamy wersję “Kościół Boga” (tou theou) a w innych “Kościół Pana” (tou kyriou).

Zapewne zgodzisz się z tym, że te dwie wersje, mają duże znaczenie jeżeli chodzi o to, o czyją krew chodzi.

Wersja “Kościół Pana” pojawia się między innymi w Kodeksie Aleksandryjskim, Efraima i Kodeksie Bezy.

Wersja “Kościół Boga” pojawia się natomiast w Kodeksie Synajskim oraz Watykańskim.

W książce Michała Wojciechowskiego “Dwie wersje Dziejów Apostolskich“, (jej recenzenci: ks.prof. Dariusz Kotecki (UMK) oraz ks. prof. Janusz Kręcidło, UKSW), możemy czytać Dzieje Apostolskie mając te teksty w dwóch kolumnach tuż obok siebie.
W jednej wersji czytamy o “Kościele Boga” a w drugiej o “Kościele Pana”.

(Kliknij aby powiększyć)

Przypis nam wyjaśnia dlaczego tak się stało:

“28. W kodeksie D uściślenie teologiczne: zamiast przeskoku od Boga do Jezusa, jaki pojawia się w tekście standardowym, konsekwentnie mowa o Jezusie jako Panu. Tak samo jest w bardzo licznych rękopisach. Nie jest więc wykluczone, że w tekście pierwotnym było jednak „Pana” (por. Metzger, dz. cyt., 480-481).” (wytłuszczenie nasze)

W kodeksie D (Bezy) mamy więc wersję z “Pana” zamiast “Boga” co pokazuje, że może chodzić o krew Jezusa.
W tzw. Biblii Nazaretańskiej w tekście głównym czytamy:

“Uważajcie na całą trzódkę, w której Duch Święty ustanowił Was stróżami, żebyście doglądali Zgromadzenia Wybranych Boga, które nabył przez własną krew.”

W przypisach jednakże zauważono, że:

“488 W tekście bizantyńskim ten fragment Dz 20,28 brzmi: Zgromadzenie Wybranych Pana i Boga. W tekście zachodnim: Zgromadzenie Wybranych Pana. Słowa: żebyście doglądali wskazują na funkcję ’starszych’ – mają oni dbać i trzymać pieczę nad Zgromadzeniem Wybranych.
489 W Kodeksie Bezy: żebyście doglądali Zgromadzenie Wybranych Pana, które sam nabył przez własną krew (Dz 20,28).”

Jak by na to nie patrzeć tekst nie jest jednoznaczny i część biblistów opowiada się po jednej, a inna po drugiej stronie. W Pulpit Commentary czytamy.

“W tej kwestii głównymi autorytetami po obu stronach są: (1) za τοῦ Κυρίου: Lachmann, Tischendorf, Bornemann, Lange, Olshausen, Davidson, Meyer, Hackett, a także Grotius, Griesbach (wątpliwie), Wetstein, Le Clerc i inni; (2) za τοῦ Θεοῦ: Bengel, Mill, Whitby, Wolf, Scholz, Knapp, Alford, Wordsworth itp. oraz R. T.” 

O czyją krew zatem chodzi?

Czyją krwią został nabyty kościół?

Zobaczmy co na ten temat mówią inne fragmenty Pisma Świętego (BT) i zbadajmy szerszy kontekst, tak żeby Pismo tłumaczyło się same.

 “Jeżeli zaś chodzimy w światłości, tak jak On sam trwa w światłości, wtedy mamy jedni z drugimi współuczestnictwo, a krew Jezusa, Syna Jego, oczyszcza nas z wszelkiego grzechu.” 1 Jana 1:7

 

“i od Jezusa Chrystusa, Świadka Wiernego, Pierworodnego umarłych i Władcy królów ziemi. Temu, który nas miłuje i który przez swą krew uwolnił nas od naszych grzechów” Apokalipsa 1:5

 

“ani nie przez krew kozłów i cielców, lecz przez własną krew wszedł raz na zawsze do Miejsca Świętego, zdobywszy wieczne odkupienie”  Hebrajczyków 9:12

 

” ale drogocenną krwią Chrystusa, jako baranka niepokalanego i bez zmazy. ” 1 Piotra 1:19

 

“[…] To ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku i opłukali swe szaty, i w krwi Baranka je wybielili.” Objawienie 7:14

Jak widzimy, Pismo Święte nie pozostawia wątpliwości o czyją krew chodzi.

Podsumowanie

Nie chcemy się spierać o to, który z przekładów biblijnych „lepiej” został przetłumaczony.  Chcemy pozostawić czytelnikowi wyciągnięcia  swoich wniosków na bazie zawartych tu rozważań i komentarzy czytelników.

Niemniej w ostatniej Księdze Biblii możemy przeczytać:

“I śpiewali taką oto pieśń nową: Jesteś godzien wziąć księgę i otworzyć jej pieczęcie, bo zostałeś zabity i za cenę krwi Twojej nabyłeś Bogu [na własność] [ludzi] z każdego pokolenia, języka, ludu i narodu. ” (Objawienie  5:9 BWP )

Jan jasno i wyraźnie dostrzega w wizji, że to Jezus nabył dla Boga ludzi za cenę swojej krwi.

W świetle Pisma Świętego, Pan Jezus jest „synem Boga Najwyższego” (Łukasza 1:32), a nie drugą osobą Boga. To Jezus przelał krew, dzięki czemu otworzył nam drogę do zbawienia. Bóg nie posiada krwi, więc krew musi dotyczyć krwi Jego Syna przelanej za nasze grzechy, kiedy ten przebywał na ziemi.

Takie właśnie wyjaśnienie czytamy w opracowaniu: “Dzieje Apostolskie. Katolicki Komentarz do Pisma Świętego” (William S. Kurz SJ).

“Objaśnienie: który On nabył własną krwią, może brzmieć dziwnie, bo zdaje się sugerować, że Bóg Ojciec ma krew. Dlatego w części rękopisów występują słowa „Kościół Pana”, gdyż jaśniej wskazują one na Jezusa, który nabył Kościół, wylewając krew na krzyżu. Jeśli jednak oryginalne sformułowanie to „Kościół Boga”, to jest to wyraźny przypadek stwierdzenia bóstwa Jezusa, …”

Jak widać nawet komentatorzy katoliccy mają tu problem z interpretacją tego wersetu.

W The Collected Writings of J. N. Darby, Miscellaneous No. 3, t. 34, 1967, s. 107, 108. czytamy:

„Co do mnie, myślę, że ‘tou haimatos tou idiou’ odniesione do Boga jest nienaturalne i nie do przyjęcia”.

Niektórzy jednakże na bazie takich takich wersetów próbują budować doktryny, o których Pismo Święte nie naucza. Świadczy to o kolejnej desperackiej próbie szukania w Biblii czegokolwiek, co mogłoby sugerować, że ich dogmat wiary ma oparcie w Piśmie Świętym.

I wreszcie powstaje też ważne pytanie, które należałoby dokładnie rozważyć: Czy apostoł Paweł wierzył w Jezusa jako Boga – drugą osobę “Trójcy”?

Myślę, że to jest kluczem do rozwiązania dylematu związanego z tym o czym czytamy w  Księdze Dziejów Apostolskich 20:28.