Czy Imię Boga ma rację bytu w Nowym Testamencie?

Na początek zastanówmy się nad pytaniem: Czy Bóg Żydów jest inny niż Bóg chrześcijan?

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w liście do Rzymian 3:29,30 (BT-5):

„Bo czyż Bóg jest Bogiem jedynie Żydów? Czy nie również i pogan? Na pewno również i pogan.  Przecież jeden jest tylko Bóg, który usprawiedliwi obrzezanego przez wiarę, a nieobrzezanego – dzięki wierze.”

Apostoł Paweł twierdzi w tych słowach, że Bóg Żydów jest także Bogiem chrześcijan pochodzenia pogańskiego. Bóg przecież nie ewoluuje i się nie zmienia. A kto był tym „jednym Bogiem”, którego miał na myśli? Bogiem Żydów niekwestionowanie był JHWH.

Czy po przyjściu na świat Pana Jezusa sytuacja teologiczna uległa zmianie? Czy Jezus nauczał, że JHWH (Jehowa/Jahwe) nie jest Bogiem jedynym lub nie jest Bogiem chrześcijan? Chociaż w nauczaniu Jezusa pojawiło się wiele nowych nauk, ale nie zaczął on głosić nowej doktryny Boga (Marka 12:29; Jana 5:44).

Jezus nauczał: że “Ojciec większy jest niż ja” (Jana 14:28). Po swoim zmartwychwstaniu oświadczył: „Wstępuję do (…) Boga mego i Boga waszego” (Jana 20:17). Ewangelista Łukasz donosi, że Jezus również modlił się „do Boga” (Łukasza 6:12).
Kilkadziesiąt lat po śmierci Jezusa apostoł Paweł napisał:

“Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus” (1 Tymoteusza 2:5, BT-5).

Pan czy JHWH w cytatach ST w NT

Jezus cytował Pisma hebrajskie, w których występuje Imię Boga w formie tetragramu JHWH (Mat. 4:4,7,10; 5:33; 21:42; 22:37,44; 23:39; Łuk. 4:18,19; Jana 12:38).

Wydaje się więc rzeczą naturalną, że w tekście NT, które zawiera tego typu cytaty, powinno występować imię Boże. Cytowanie bowiem słów w innym brzmieniu niż to jest w oryginale nasuwa raczej uzasadnione podejrzenie o manipulację. Skoro w dostępnych mss NT nie pojawia się imię Boże, można uważać, że jest to sytuacja co najmniej podejrzana, o ile nie patologiczna.

A z pewnością wymaga wnikliwego studium sytuacji od I-IV wieku oraz sprawdzenia czy beztetragramiczne mss NT są obiektywnie wolne od problemów egzegetycznych.

Jeżeli Bóg Żydów jest również Bogiem chrześcijan, warto zastanowić się dlaczego  w większości przekładów Biblii usunięto biblijne Imię Boże?

Jak już wyjaśnialiśmy w artykule „Imię Boga przeczy Trójcy” uważamy, że „entuzjastyczne” podejście trynitarzy do przesądu  żydowskiego (aby imię Boga zapisywane JHWH zastępować zwrotem PAN czy BÓG),  wynika z chęci zacierania biblijnych różnic między bytami  Boga Ojca (JHWH), a Syna Bożego (Jeszua).

Zobacz chociażby komentarz  Józefa Flawiusza (ok.70 r. n.e.) w dziele „Dawne Dzieje Izraela” II, XII, 4. Jak wynika z tego sprawozdania Flawiusz znał imię Boga, ale kierując się tendencją  Judaizmu, nie zapisał Go w swym historycznym dziele.

I tak przesąd o tym, żeby go nie wymawiać wydał swoje owoce w argumentacji o Trójcy. Dlaczego?

Gdy zaczniemy zarówno wobec Boga Ojca, jak również Syna Bożego używać wyłącznie tytułu „PAN”  to uzyskamy mylne przeświadczenie, że ten PAN i tamten PAN to zapewne jeden i ten sam PAN.

Warto tu podkreślić, że przez takie działania trynitarzy, „zastępowania imienia Boga JHWH słowem PAN” lub „BÓG” zaciera się różnica pomiędzy Panem (JHWH) Bogiem, a Panem (KYRIOS) Jezusem.
Taki tok rozumowania idealnie odpowiada trynitarzom i doktrynie o Trójcy Świętej, gdyż czytelnik, czyta o Panu zarówno w Starym jak również Nowym Testamencie.

Nietrynitarne przekłady NT z imieniem Boży

Żeby zaznaczyć różnicę pomiędzy Panem (JHWH), a Panem Jezusem w Pismach Greckich, niektórzy tłumacze zdecydowali się umieszczać Imię Boga również w Nowym Testamencie.

W tłumaczeniach nietrynitarnych na język polski, Imię Boże w NT możemy znaleźć u Szymona Budnego i Świadków Jehowy. Znajdziemy je również w  tłumaczeniu ewangelii Mateusza dokonanym przez Eliyazara Ben Miqra (Eliezer Wolski). Poniżej cytat z Mateusza 4:7 w tych trzech przekładach.

Mateusza 4:7. Nowy Testament, Szymon Budny (1574)

Mateusza 4:7. Przekład Nowego Świata, Świadkowie Jehowy (1997)

Mateusza 4:10. Ewangelia św. Mateusza po hebrajsku, Eliyazar Ben Miqra (Eliezer Wolski) (2017)

Mateusza 22:37. Nowy Testament w przekładzie Szymona Budnego z 1574 r. (Gorzów 2022)

Powyższe przekłady zawierają imię Boże w takich cytatach ze ST, gdzie w hebrajskim oryginale figuruje Tetragram יהוה.

Jak wiadomo trynitarze często atakują nietrynitarnych chrześcijan za to, że w części przekładów Nowego Testamentu na języki narodowe, używają imienia Bożego Jahwe lub Jehowa. Osoby te nie są świadome tego, że istnieje na świecie ponad 1000 tłumaczeń z Imieniem Bożym w Nowym Testamencie. Zwróćmy uwagę na niekonsekwencję trynitarian.

Imię Boże w polskich katolickich i protestanckich przekładach NT

Zdecydowana większość zwolenników nauki o „Trójcy” potępia praktykę zamieszczania imienia Bożego w NT.

Tymczasem pewni trynitarni – katoliccy i protestanccy – tłumacze sami zamieszczają imię Boże  Jahwe/Jehowa/YHWH / יהוה  w swoich przekładach NT.

• Jehovah                  8 przekładów
• Jéhovah                  5 przekładów
• Jehovah                  1 przekład
• Jehovah/Jehova  1 przekład
• Jehova                      9 przekładów
• Jéhova                      1 przekład
• Jehová                     1 przekład
• Jehova                      1 przekład
• Jeová                       1 przekład
• Yehova                    1 przekład
• Iáhve                         1 przekład
• Jahwe                       4 przekłady
• Yahvé                       1 przekład
• Yahveh                     1 przekład
• Yahweh                    1 przekład
• Javé                           1 przekład
• Yave                            1 przekład
• yhwh                         1 przekład
• YHWH                      1 przekład
• יהוה                               przekładów 9

Łącznie mamy 54 przekłady NT.

Przykładem mogą być Dzieje Apostolskie w tłumaczeniu Romana Brandstaettera (Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1984).

Str. 21 Roman Brandstaetter.

Str. 22 Roman Brandstaetter.

Jak widzimy w Dziejach Apostolskich 2:11 czytamy o: “nowo nawróconych na wiarę Jahwe“, a w 2:17: “W dni ostateczne – Rzecze Jahwe – wyleję Ducha mojego na wszelką istotę cielesną“.

Publikacja ta jest opatrzona Imprimatur i Nihil Obstat.

Imprimatur w katolickim  przekładzie Romana  BRANDSTAETTERA” – wydanie 2004 r.

Ks. Władysław Szczepański (profesor Papieskiego Instytutu Biblijnego w Rzymie i Uniwersytetu Warszawskiego) w Bóg-Człowiek w opisie Ewangelistów. Nowy synoptyczny przekład Czterech Ewangelij w jednej (wyd. 3, 1936 1937) tak przetłumaczył Marka 1:3:

„Głos się rozlega w pustkowiu: »Gotujcie drogę dla Jahwy«, Prostujcie … ścieżki dla Boga waszego.”

Bóg-Człowiek w opisie ewangelistów, Wł. Szczepański (str. 45)

Również w przekładach protestanckich np. tzw. „Przekładzie Współczesnym”wydanym przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne w 1991 r. w Nowym Testamencie umieszczono Imię Boże w Łukasza 1:78.

Łukasza 1:78. Nowy Testament. Współczesny przekład (1991).

Od XVI w. pojawiło się wiele przekładów Nowego Testamentu z imieniem Bożym. Co ciekawe, opracowali je tłumacze będący zwolennikami doktryny o Trójcy lub poglądu, że Jezus jest Bogiem JHWH ze ST, w tym 57 katolickich tłumaczy.

Imię Boże w niepolskich katolickich przekładach NT

Imię Boże znajdziemy w wielu obcojęzycznych przekładach, w ponad 280 językach, jak chociażby:

• 1791: Die heilige Schrift des neuen Testaments, Dominikus von Brentano — Jehova 4 razy: Mt 19^17; Mk 12^29a; Łk 18^19; 20³⁷  <KATOLICKI>
• 1863: A Literal Translation of the New Testament… From the Text of the Vatican Manuscript, Herman Heinfetter — Jehovah 187 razy
• 1864: The Emphatic Diaglott, Benjamin Wilson — Jehovah 18 razy: Mt 21^9,42; 22^37,44; 23^39; Mk 11^9; 12^{11,29,29,30,36;} Łk 10^27; 13^35; 19^38; 20^37,42; Jn 12^13; Dz 2³⁴
• 1918: „Bonner Bibel”, Peter Dausch — Jahwe 1 raz: Łk 20³⁷  [wyd. 4, 1932: Jahve 1 raz: Łk 20³⁷]  <KATOLICKI>
• 1944: The New Testament Letters, John W. C. Wand, biskup Londynu — Jehovah 7 razy: Rz 4^8; 9^29; 11^4; 12^19; Hbr 7^21; 1Pt 1^2; Ju ⁵ <KATOLICKI>
• 1969, 1973: Evangelio. Mensaje de felicidad: Los Cuatro Evangelios unificados en un lenguaje popular y actual (harmonia Ewangelii) ● Los Hechos, las Cartas y el Apocalipsis, Hermenegildo Zanuso — Yahvé 48 razy w Ewangeliach <KATOLICKI>

Pomijając kwestię czy jest to słuszna czy błędna praktyka, wróćmy do kluczowego pytania. Czy Bóg JHWH jest Bogiem tylko Żydów czy również chrześcijan?
Zacznijmy od kilku „suchych” faktów. Imię Boże JHWH w Starym Testamencie w oryginałach i najstarszych odpisach występowało ponad 6000 razy.

W Nowym Testamencie znajduje się ok. 320 cytatów ze Starego Testamentu, przy czym 78 z nich w swym hebrajskim tekście źródłowym zawiera imię Boże יהוה (JHWH).

Czyż podstawową zasadą cytowania nie powinno być wierne oddanie cytowanej treści bez wprowadzania w niej  zmian?

Warto zastanowić się nad pytaniem: Czy Pan Jezus odczytując fragment Izajasza w języku hebrajskim (zob. Łukasza 4:17-19) używał Imienia Boga czy słowa Pan?

„Podano Mu księgę proroka Izajasza. Rozwinąwszy księgę, natrafił na miejsce, gdzie było napisane:  Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; abym uciśnionych odsyłał wolnymi,  abym obwoływał rok łaski od Pana.” (BT5)

Czy zatem  JAHWE jest  tylko Bogiem Żydów?
Z listu do Rzymian 3:29,30 wynika, że nie!

Bóg Żydów i Bóg chrześcijan jest ten sam!

Co ciekawe większość biblistów uważa, że Mateusz pisał swoją ewangelie w języku hebrajskim. Czy pisałby w miejscu tetragramu Pan? Dla przykładu. Pisząc słowa z fragmentu 1:20 gdzie czytamy „I gdy nad tym rozmyślał, oto ukazał mu się we śnie anioł Pański ” napisałby Pański, czy JHWH? Zobaczmy jeden z przekładów Mateusza w języku hebrajskim.

Mateusza 1:20-22

Jak widzimy w tym miejscu jest tetragram, podobnie jak w wersecie 22 mówiącym, że “spełniło się słowo יהוה”!

Polski przekład hebrajskiej Ewangelii Mateusza z dzieła Szem Toba zawiera w Aneksie (s. 217-228) książka Piotra Goniszewskiego „Jezus zwany Mesjaszem, co się tłumaczy Chrystus” (MtShemTob 1,17): Socjoretoryczna analiza Ewangelii dzieciństwa z hebrajskiej Ewangelii wg św. Mateusza (ShemTob)” (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2021). W tekście głównym tego przekładu 6 razy pojawia się YHWH: 15:8; 21:42; 22:31,32,37,44.

.

Mateusza15:8 Szem Tob (kliknij bu powiększyć)

strona 57- (kliknij aby powiększyć)

W wyżej wymienionej publikacji w innym miejscu znajdujemy zamiennik Imienia Boga jako HASZEM.

Pismo Święte w Obrazach

Jako na ciekawostkę chciałbym zwrócić uwagę na książkę Pismo Święte w Obrazach (Reprint wydany przez Vocatio). W opisach poszczególnych obrazów napotykamy kilkakrotnie Imię Boże w formie Jehowa. Na stronie 230 znajdziemy fragment z Dziejów Apostolskich o kamieniowaniu Szczepana.

„Przedstawił nadmiar miłości Jehowy względem ludu wybranego …„

Natomiast na stronie 180 znajdziemy fragment mówiący o wyrzuceniu przez Jezusa ze świątyni przekupniów.

„Działa tu Zbawiciel jako Pan i Władca świątyni Jehowy.„

Również w tym przypadku opatrzono książkę Imprimatur KK.

Alleluja

Co ciekawe, w Nowym Testamencie  bez względu na przekład Biblii jaki posiadamy w swoim domu znajdziemy  Imię Boga zawarte w aklamacji ALLELUJA w Objawieniu 19:1-4 (BT)

„Potem usłyszałem jak gdyby głos donośny wielkiego tłumu w niebie – mówiących: Alleluja! Zbawienie i chwała, i moc u Boga naszego, …   I rzekli powtórnie: Alleluja! A dym jej wznosi się na wieki wieków. A dwudziestu czterech Starców upadło i czworo Zwierząt, i pokłon oddało Bogu zasiadającemu na tronie, mówiąc: Amen! Alleluja! „

Co znaczy ten zwrot? Jeśli masz przekład katolicki możesz zobaczyć przypis marginesowy np. w Biblii Tysiąclecia czytamy: „Alleluja – liturgiczna aklamacja (= chwalcie Jahwe)„.

W Encyklopedii PWN (wersja internetowa) czytamy „alleluja [hebr. hallēlû yâ ‘chwalcie Jahwe’]„. Ta skrócona forma imienia Boga występuje często w Starym Testamencie jak chociażby w Psalmie 68:4 (Cylkow, w BT2 wers. 5).

„Śpiewajcie Panu, wysławiajcie Imię Jego; uderzcie w bębny na cześć zasiadającego w niebiosach przy imieniu Jah i radujcie się przed Nim.”

W Słowniku Wiedzy Biblijnej wydanym przez Vocatio w 1997 czytamy, że „końcówka jah jest skróconą formą Jahwe”.

Słownik Wiedzy Biblijnej str. 11 z 1997 roku.

W tej liturgicznej formie imię Boga „Alleluja„, występuje w każdym polskim przekładzie Nowego Testamentu.

Podsumowanie

Faktem jest, że część tłumaczy akceptujących i odrzucających dogmat o Trójcy umieszcza Imię Boże w przekładach Nowego Testamentu na języki narodowe. Uważamy, że jest to dobra praktyka. Ułatwia to czytelnikom dostrzeżenie wyraźnej różnicy między Panem JHWH a Panem Jezusem i pogłębia harmonię między ST a NT. 

Poniżej kilka innych przekładów zawierających imię Boże w Nowym Testamencie.

Kliknij, żeby powiększyć.

Kliknij, żeby powiekszyć.

Zachęcamy również do zapoznania się z artykułem: Czy JHWH był Ojcem Jezusa.

Dla zainteresowanych tematem, udostępnimy obszerny wykaz przekładów z imieniem Bożym w NT.

Ciekawym rozszerzeniem artykułu jest komentarz jednego z czytelników dotyczący zasadności używania Imienia JHWH W NT.